Senior na lekcji polskiego

Starsze osoby coraz chętniej uczą się języków obcych i chyba nikogo już nie dziwi widok seniora w sali lekcyjnej, z zeszytem i ołówkiem w ręku. I bardzo dobrze! Emeryci wraz z zakończeniem aktywności zawodowej nie mają zamiaru zamykać się w domu, chcą podróżować, poznawać nowych ludzi, miejsca, kultury i rozwijać się, między innymi poprzez naukę nowego języka. A senior uczący się języka polskiego łamie już wszelkie stereotypy – jakim ciekawym człowiekiem musi być ktoś, kto w zaawansowanym wieku postanowił nauczyć się jednego z najtrudniejszych języków świata?

Tak naprawdę motywacja seniorów do nauki może być bardzo różna, tak jak różne są osoby w tej grupie wiekowej. To ludzie z bardzo odmiennych środowisk, z bagażem rozmaitych doświadczeń życiowych i zawodowych, sytuacją rodzinną, możliwościami intelektualnymi itd. Jako nauczyciele powinniśmy jednak pamiętać, że w tej grupie wiekowej szczególnie ważny jest sam proces uczenia się: możliwość poznania nowych osób, sprawdzenia się, trening pamięci, samorozwój, sentymentalny powrót do szkolnej ławki… Świadomość tego, ale też poznanie naszych uczniów i ich celów powinny mieć wpływ na to, jak zorganizujemy cały proces uczenia się.

A rola nauczyciela pracującego z seniorem jest szczególnie ważna!

Przede wszystkim dlatego, że powrót do szkoły może być bardzo stresujący. Dla starszego ucznia to często powrót po kilkudziesięciu latach, co wiąże się z niepewnością co do własnych umiejętności, strachem przed ośmieszeniem, lękiem przed oceną itd. Ciepły, otwarty, spokojny i cierpliwy nauczyciel może już na początku rozwiać wiele z tych obaw i dodać seniorom pewności siebie. Owszem, przydaje się tu wiedza z zakresu psychologii, ale chyba najważniejsza jest umiejętność nawiązywania empatycznego kontaktu z uczniami i dbałość o przyjazną atmosferę na lekcji. Myślę, że w pracy z żadną inną grupą wiekową osobowość lektora nie ma takiego znaczenia jak tutaj.

Starsi uczniowie zwracają baczną uwagę na kompetencje językowe i metodyczne nauczyciela. Chcą widzieć w nas ekspertów z zakresu wiedzy o języku. Często wymagają odpowiedzi na pytania, które młodym ludziom nie przyszłyby do głowy! Podobnie rzecz się ma z organizacją procesu uczenia się. Autorytet musimy budować na tym, że po prostu „znamy się na rzeczy”, co jest doskonale widoczne na każdym etapie naszej pracy.

Oprócz zagadnień językowych seniorów interesuje szczególnie kultura kraju, którego języka się uczą, dlatego ważne jest, byśmy w nasze zajęcia wplatali wątki dotyczące polskich zwyczajów czy norm obowiązujących w kontaktach z Polakami. Dobrze, jeśli orientujemy się w aktualnych sprawach społecznych, a na lekcjach pojawiają się elementy wiedzy z historii czy polityki. Starsi uczniowie wyjątkowo potrzebują przewodnika po nowo odkrywanym lądzie i potrafią docenić naszą wiedzę o współczesnym świecie.

Mimo że uczniowie w tej grupie wiekowej mają za sobą różne doświadczenia związane z uczeniem się, czasami długa przerwa, jaka upłynęła od ostatniego pobytu w szkole sprawia, że seniorzy stosują nieco przestarzałe metody uczenia się bądź w ogóle ich nie znają. Bywa, że nie posiadają świadomości językowej, ale też nie wiedzą, jaki typ uczącego się reprezentują. Naszą rolą jest wspólne odkrywanie tego, co pomaga im w nauce, co ułatwia zapamiętywanie nowych słów lub wypowiadanie się swobodnie na dany temat.
Żeby seniorzy pracujący z nami osiągnęli swoje cele, musimy być otwarci na zmiany i skłonni do poszukiwania nowych rozwiązań. Czasem trzeba zrezygnować ze znanego sposobu na wprowadzenie danego przypadka, który świetnie sprawdzał się na lekcjach z innymi grupami, zwolnić tempo i dostosować się do innego rytmu pracy.

Praktyczne rady

Poniżej praktyczne rady, które mogą się przydać na zajęciach z seniorami:

Łączmy stare z nowym. Pozwalajmy uczniom stosować znane im metody, z którymi czują się bezpiecznie (notowanie, zadawanie pytań, głośne kilkukrotne powtarzanie słów lub dialogów), a jednocześnie stopniowo wprowadzajmy w nowy świat, pokazujmy, że można uczyć się inaczej z szacunkiem do tego, jak uczyli się do tej pory.
Ćwiczmy pamięć. Seniorzy będę szczególnie potrzebować ćwiczeń, które pozwolą im zapamiętać nowo wprowadzony materiał. Powinniśmy wprowadzać go wolniej i dłużej, ale też poświęcić więcej czasu na trening. Dobrze, jeśli na lekcji będziemy pokazywać uczniom różne mnemotechniki do wykorzystania w samodzielnej pracy.
Dostosujmy materiały do ograniczeń uczniów. Czasami tak proste rzeczy jak: większa czcionka w ćwiczeniach, wyraźniejsze i głośniejsze nagranie, większe litery pisane na tablicy czy ławka znajdująca się bliżej nas potrafią zdziałać cuda. Upewniajmy się, że uczniowie nas słyszą i wszystko wyraźnie widzą.
Motywujmy do mówienia. To zalecenie dotyczy akurat każdej grupy wiekowej, ale w przypadku seniorów bariery komunikacyjne mogą znacznie utrudniać swobodne wypowiadanie się. Starsi uczniowie często są przyzwyczajeni do dbałości o poprawność gramatyczną i ze strachu przed popełnieniem błędu wolą w ogóle nie zabierać głosu. Co z tym zrobić? Możemy:
– dawać im więcej czasu na wypowiedź, nie pośpieszać!
– zrezygnować (przynajmniej na jakiś czas) z poprawiania błędów w ćwiczeniach komunikacyjnych
– zwracać większą uwagę na treść wypowiedzi niż na formę
– w miarę możliwości dobierać bliskie im tematy, interesujące dorosłych, stymulujące do mówienia
Ostrożnie z kontrolą. Na starsze osoby może działać wyjątkowo stresująco i deprymująco. Nie znaczy to, że powinniśmy zupełnie zrezygnować z oceniania (dla seniorów ważna jest świadomość, że robią postępy), ale kontrolę można przeprowadzać łagodniej, np. zrezygnować z testów na czas, przeprowadzać sprawdziany ustne czy robić je częściej po przećwiczeniu mniejszej partii materiału.
Nie unikajmy nowinek technicznych. Seniorzy uczą się też dlatego, że chcą „być na czasie” i nie odstawać wyraźnie od młodszego pokolenia. Spokojnie możemy wykorzystywać na lekcjach internet, komputer czy inne pomoce multimedialne, które mogą wpłynąć również na życie uczniów poza salą lekcyjną.

Mimo że praca z seniorami wiąże się z wieloma trudnościami wynikającymi ze specyfiku ich wieku, pamiętajmy o tym, że to również ogromna szansa dla nas na poznanie niezwykle ciekawych, ukształtowanych przez los ludzi, często z niesamowitą historią. Zwykle bywa tak, że powrót do szkoły to dla nich – oprócz stresu – ogromna frajda, a zaangażowania, sumienności, ciekawości i radości z uczenia się może im pozazdrościć niejeden nastolatek.

Autor: Paulina Kuc

Dodał epolish w dniu 15-09-2018 · Opublikowano w kategorii Dla nauczyciela języka polskiego