Internacjonalizmy w języku polskim

Tysiące słów, jakich używamy na co dzień w polszczyźnie, pochodzi z innych języków. To zapożyczenia, czyli takie słowa, zwroty czy związki frazeologiczne, które nie mają rodzimego źródła, a na stałe zadomowiły się w języku polskim. Wśród nich specjalne miejsce zajmują internacjonalizmy, które powinny również zamieszkać w specjalnej przegródce w sercach polonistów. Dlaczego? Przeczytajcie dalej!

O zapożyczeniach z różnych języków pisaliśmy więcej tutaj. Czym natomiast są internacjonalizmy? To takie wyrazy (lub morfemy, na przykład przedrostki), które posiadają podobną formę i brzmienie oraz zbliżoną treść w wielu językach, należących do różnych grup. Część językoznawców za warunek uznania słowa za internacjonalizm stawia konieczność występowania w minimum trzech grupach językowych. To słowa często pochodzące z greki i łaciny, która – szczególnie w średniowieczu – była punktem odniesienia dla wielu języków. Dzisiaj te wyrazy stanowią dowód ich wspólnego dziedzictwa kulturowego. Internacjonalizmy są używane:
– w języku codziennym (telefon, doktor, automat)
– w ważnych dziedzinach takich jak kultura (orient, cywilizacja) czy sport (serwis, punkt)
– w języku naukowym i technicznym (atom, amper, wektor)

Stanowią one ogromną wartość dla nauczyciela języka polskiego jako obcego i to z kilku powodów:

1) Ułatwiają zrozumienie w sytuacji, kiedy dwie osoby posługują się zupełnie różnymi językami. Jeśli nauczyciel chce mówić wyłączenie w języku polskim od samego początku nauki, powinien do swojego słownika wprowadzić słowa, które będą zrozumiałe przez użytkowników różnych języków. Jest to szczególnie przydatne w sytuacji, kiedy uczymy międzynarodową grupę, w której jedna osoba pochodzi z Azji, druga z Ameryki Południowej, a trzecia ze Skandynawii.

2) Przyśpieszają opanowywanie nowej leksyki. Wykorzystują skojarzenia z rodzimym językiem ucznia, a na niższym poziomie pozwalają poczuć się bezpieczniej w gąszczu nowych słów i dźwięków.

3) Mogą być wykorzystywane do nauczania morfologii i fonetyki. Wiele internacjonalizmów zakończonych w języku angielskim na –tion w polskim kończy się na –cja (ang. definition, niem. Definition, pol. definicja), a te zakończone na –ic w naszym języka przyjmują końcówkę –ika lub –yka (ang. music, niem. Musik, pol. muzyka).

4) Przydadzą się w uczeniu gramatyki. Czasowniki będące internacjonalizmami najpewniej w języku polskim będą przyjmować końcówkę –ować i należeć do pierwszej koniugacji (ang. to telephone, niem. telefonieren, franc. téléphoner, pol. telefonować).

Jakie internacjonalizmy przydadzą się nauczycielowi w początkowej fazie nauki? Poniżej znajdziecie krótki słowniczek najpopularniejszych zwrotów:

analogiczny – zamiast podobny
antonim – zamiast przeciwieństwo
dialog – zamiast rozmowa
forma – zamiast końcówka
fotografia – zamiast zdjęcie
fraza – zamiast zwrot, zdanie
identyczny – zamiast taki sam
ilustracja – zamiast obrazek
informacja – zamiast wiadomość
interesujący – zamiast ciekawy
leksyka – zamiast słownictwo
numer – zamiast liczba
obiekt – zamiast rzecz, przedmiot
opcja – zamiast możliwość, odpowiedź
praktyka, praktykować – zamiast ćwiczenie, ćwiczyć
prezentacja, prezentować się – zamiast przedstawienie, przedstawić się
problem – zamiast kłopot
skomplikowany – zamiast trudny
startować, start – zamiast zaczynać, początek
tekst – zamiast czytanka, czytanie
typowy – zamiast zwykły

Stopniowo, w miarę opanowywania przez uczniów języka, w miejsce internacjonalizmów możemy wprowadzać rodzime słowa.

Jak to zwykle bywa, z podobieństwem języków wiąże się wiele pułapek. O ile internacjonalizmy pomagają w początkowej fazie opanowywania języka, o tyle na wyższych poziomach mogą powodować problemy stylistyczne. Uczniowie będą używać słów, które w ich języku pasują do danej sytuacji, a w języku polskim są nieadekwatne. Wynika to również z faktu, że internacjonalizmy są zbliżone, ale nie identyczne znaczeniowo. Jeżeli takie słowa tylko pozornie znaczą to samo, mówimy o „fałszywych przyjaciołach”, a te – jak sama nazwa wskazuje – mogą sporo namieszać w głowach. Ale to już temat na inną opowieść…

Poniżej znajdziecie przykłady innych internacjonalizmów pochodzących z różnych języków:

z łaciny lub greki: pol. matematyka, niem. Mathematik, ang. mathematics, franc.mathematique, wł. matematica, hiszp. matematicas
z angielskiego: pol. film, niem. Film, ang. film, franc. film, wł. film, hiszp. film
z niemieckiego: pol. pucz, ang. putsch, franc. putsch
z francuskiego: pol. elegancki, niem. elegant, ang. elegant
z języków słowiańskich: pol. wampir, niem. Vampir, ang. vampire, franc. vampire
z języka perskiego: pol. bazar, niem. Basar, ang. baazar, fran. bazar
z języków afrykańskich: pol. goryl, niem. Gorilla, ang. gorilla, franc. grille
z języków indyjskich: pol. dżungla, niem. Dschungel, ang. jungle, franc. jungle
z japońskiego: pol. kimono, niem. Kimono, ang. kimono, franc. kimono
z języków polinezyjskich: pol. tabu, niem. tabu, ang. taboo, franc. tabo

Polska telewizja pochodzi oczywiście z nowszych czasów, ale jej źródło tkwi jednocześnie w łacinie i grece. W innych językach to: ang. television, franc. télévision, hol. televisie, szw. television, wł. televisione, hiszp. televisión, port. televisâo, fiń. televisio, węg. televizió, tur. televizyon, arab. televizjon, jap. terebijon.