Andragogika, czyli słów kilka o uczeniu dorosłych.

Uczenie dorosłych to zupełnie inne doświadczenie niż praca z dziećmi. Wielu z nas nie jest dobrze przygotowanych do pracy z uczniem dorosłym. Kursy pedagogiczne skupiają się na kształceniu dzieci i nastolatków. Nie można się temu dziwić, gdyż do pracy z osobami dorosłymi powinna nas przygotować nie pedagogika a andragogika. Tylko, kto z nas miał takie zajęcia na studiach?

Często z pojęciem andragogiki spotykamy się dopiero, kiedy zaczynamy uczyć dorosłych. Dzisiejszy tekst na blogu będzie poświęcony kilku najważniejszym zasadom, jakie przyświecają andragogice właśnie.

Jak uczą się dorośli?

W latach 80. Malcolm Knowles sformułował 5 głównych założeń, jak uczą się osoby dorosłe.

Osoba dorosła wie, czego chce. Wynika to z tzw. self-concept, czyli pojęcia siebie.
Dorosły uczeń ma już pewne doświadczenie, na bazie którego będzie budował dalszą wiedzę. Jego przekonania i podejście do nauki będą w znaczący sposób wpływać na kolejny proces uczenia się.
Jest gotowy, żeby się uczyć. W przeciwieństwie do okresu dojrzewania, dorosłość cechuje silna potrzeba rozwoju i dalszej nauki. Dorośli uczniowie mają świadomą gotowość do zdobywania wiedzy.
Dorośli nastawieni są na aplikowanie wiedzy w praktyce. W odróżnieniu od nauczania dzieci koncentrujemy się na problemie do rozwiązania, a nie na nauczaniu przedmiotu.
Pojawia się naturalna, wewnętrzna motywacja do uczenia się.

Na podstawie tych założeń Knowles opracował również najważniejsze zasady uczenia się dorosłych. Oto one:

Dorosły musi być zaangażowany w planowanie swojej nauki oraz proces ewaluacji swojego postępu.
Podstawą wszelkich działań związanych z uczeniem się jest doświadczenie, w tym popełniane błędy.
Najważniejsze w uczeniu dorosłych jest natychmiastowe wprowadzanie zdobytej wiedzy

w życie.

Osoba dorosła musi uczyć się poprzez rozwiązywanie problemów. Dlatego w nauczaniu dorosłych najlepiej sprawdza się podejście zadaniowe.

Trzeba przyznać, że założenia Knowles’a wyglądają całkiem zachęcająco, zwłaszcza punkty o naturalnej potrzebie zdobywania wiedzy i wewnętrznej motywacji do uczenia się. Z doświadczenia wiemy jednak, że trafiają się nam również uczniowie, którzy gdzieś po drodze zagubili zarówno potrzebę rozwoju, jak i motywację do poszerzania swoich horyzontów. Jednym z największych wrogów uczenia się w dorosłym życiu jest permanentny brak czasu. Liczne zobowiązania zawodowe, obowiązki domowe czy przeróżne pilne sprawy rodzinne skutecznie pozbawiają większość naszych kursantów możliwości systematycznej nauki. W takiej sytuacji spora część osób zaczyna wierzyć w podejrzane oferty, jak np. język obcy w miesiąc czy opanowanie języka bez konieczności uczenia się. Znam takie osoby, które rozważały nawet zakup urządzenia wyglądającego jak rekwizyt z filmów science-fiction. Zgodnie z tym, co możemy wyczytać w reklamie, wystarczy „podpiąć się” do tej cudownej maszyny na noc, by rano obudzić się już z biegłą znajomości nowego języka. Wciąż trudno mi uwierzyć, że ludzie naprawdę nabierają się na takie sztuczki.

Kolejny problem to ciągłe wymówki. Niestety nasi dorośli uczniowie często nie są wobec siebie uczciwi, dlatego winę za brak postępów w nauce zrzucają na przeróżne czynniki. Ileż to razy słyszeliśmy o beznadziejnej nauczycielce, nudnej książce, złej metodzie czy zbyt zróżnicowanej poziomowo grupie. Takie zachowanie to nic innego, jak sabotowanie nauki ? Warto w takim miejscu przypomnieć naszym uczniom, że dawniej nie było tylu ciekawych książek, nowoczesnych programów czy aplikacji do nauki, a jednak ludzie skutecznie opanowywali różne języki obce.

Jak pomóc naszym uczniom?

Myślę, że najlepszą pomocą będzie garść praktycznych wskazówek, które pomogą im zmotywować się do nauki nawet wtedy, kiedy nie mają zbyt dużo wolnego czasu. Tych 5 bardzo prostych zasad może skutecznie przyspieszyć naukę języka obcego i rozbudzić przygasłą już motywację.

Nie odkładaj startu! Obiecywanie sobie, że zaczniemy się uczyć od…przyszłego tygodnia, od poniedziałku, po urlopie jedynie oddala od nas cel, który chcemy osiągnąć.
Wykorzystuj każdą nawet najkrótszą wolną chwilę! Takich chwil znajdziemy w swoim rozkładzie dnia więcej niż się spodziewamy. Wystarczy tych kilka minut, które „marnujemy” czekając na gotującą się wodę, czas, który spędzamy czekając na autobus lub tramwaj czy nawet w kolejce do kasy w sklepie. Te wszystkie krótkie przerwy możemy wykorzystać na przykład na powtórkę słownictwa czy przeczytanie krótkiego tekstu w języku obcym.
Nagradzaj siebie za postępy! Nic tak nie motywuje do dalszej nauki jak nagroda. Wyznaczanie sobie małych celów i nagradzanie się za ich osiągnięcie skutecznie napędza do dalszego działania.
Wybierz metody, które lubisz! Nie zmuszaj się do pracy metodami, które są dla Ciebie nudne, uciążliwe czy po prostu nieskuteczne. Nauka ma Ci dawać przyjemność, a nie być nieprzyjemnym obowiązkiem. Szybciej i skuteczniej uczymy się rzeczy, które po prostu lubimy.
Mów do siebie na głos w języku obcym! Jest to jedna z najbardziej skutecznych technik, która pozwoli Ci na rozgadanie się w języku, którego się uczysz. Komentuj sytuację, kiedy stoisz w korku, opowiadaj o tym, co robisz, kiedy gotujesz, opowiedz sobie wieczorem o minionym dniu. W końcu nikt nie zrozumie Cię tak dobrze, jak Ty sam ?

O czym powinniśmy pamiętać, ucząc dorosłych?

Dorosły to nie dziecko. Uczniowie dorośli chcą mieć wpływ na to, czego i w jaki sposób się uczą.
Analiza potrzeb ucznia. Od tego powinien rozpocząć się każdy kurs językowy. Diagnozujemy potrzeby ucznia, po czym wspólnie z nim formułujemy realistyczne oczekiwania i cele. Regularnie przeprowadzamy wspólną ewaluację.
Małe porcje wiedzy. Zgodnie z najnowszymi badaniami dorosłe osoby są w stanie przyswoić jednorazowo jedynie 4 wyrażenia leksykalne. Jeszcze jakiś czas temu ta jednorazowa porcja wiedzy była określana na poziomie 7+/- 2.
Częste przerwy i częste powtórki. Dorośli uczniowie zapominają 80% nowego materiału w ciągu 24 h po lekcji. Dlatego wymagają oni 10-16 kontaktów z nowym słowem, aby stało się ono częścią ich słownika mentalnego.
Atmosfera wzajemnego szacunku i partnerstwa na lekcji. Dorośli oczekują od nas postawy partnera, który wspiera ich w procesie nauczania. W przeciwieństwie do kursów dla dzieci, nie odgrywamy tu już roli mentora.

Nauczanie dorosłych dla wielu nauczycieli może okazać się zdecydowanie bardziej satysfakcjonujące niż uczenie dzieci. Aby było jednak efektywne, należy pamiętać o tym, że proces uczenia się osób dorosłych rządzi się zupełnie odmiennymi zasadami niż praca z dziećmi.

Joanna Pasek

Dodał Joanna Pasek w dniu 06-07-2020 · Opublikowano w kategorii Dla nauczyciela języka polskiego