Dwa tysiące pierwszy czy dwutysięczny pierwszy?

Na liście błędów najczęściej popełnianych przez Polaków, obok „włanczać” w miejsce włączać, „wziąść” zamiast wziąć i kupować zastępowanym przez niepoprawne „kupywać”, znajdują się często nieprawidłowo podawane daty. Problem stanowią zarówno daty dzienne, jak i roczne. W tarapaty wpędza nie tylko sposób, w jaki je odczytujemy, ale też ich poprawny zapis, który w języku polskim może różnić się od zasad obowiązujących w innych językach. Która z form podanych w tytule jest poprawna? Jeśli macie wątpliwości, zapraszam do lektury!

Jak odczytywać daty?

1.09 – to pierwszy wrzesień czy pierwszy września? Oczywiście poprawna jest druga opcja! Wrzesień w roku jest tylko jeden (drugi czy trzeci wrzesień nie istnieje), a ta data nie oznacza nic innego jak pierwszy (dzień) września.

Dnia czy w dniu? – w oficjalnych pismach, na przykład sądowych, data w połączeniu ze słowem „dzień” często się pojawia. Której formy użylibyście w tekście? Okazuje się, że poprawne są obydwie, chociaż W dniu pierwszego września… brzmi nieco bardziej oficjalnie. W tekstach innych niż urzędowe lepiej ich nie używać.

W dniu pierwszego września czy w dniu pierwszym września? – na którą opcję byście postawili? Moglibyście śmiało zaryzykować obydwie. Pierwsza jednak jest częściej spotykana.

2001 – dwa tysiące pierwszy czy dwutysięczny pierwszy? Tutaj odpowiedź jest jednoznaczna. Tylko pierwsza forma jest poprawna. Wyrażenie dwutysięczny odnosi się wyłącznie do roku 2000. Mówimy: w dwutysięcznym roku, od dwutysięcznego roku…., ale już: w dwa tysiące pierwszym roku, od dwa tysiące pierwszego roku… Sytuacja jest podobna jak w przypadku roku tysięcznego.

Jak je zapisywać?

W języku polskim jest kilka sposobów na poprawne zapisywanie daty. Pierwszy września dwa tysiące dziewiętnastego roku możemy zapisać tak:

1.9.2019
1.09.2019
1-09-2019
1 IX 2019
1 września 2019

A co ze słowem „rok” lub skrótem „r.”? Nie jest konieczne ich stosowanie i można je pomijać, chociaż zwyczajowo się je stosuje. Wiele zależy tutaj od tekstu, w jakim występują. Jeżeli ten jest wręcz najeżony datami, powtarzanie słowa „rok” nie wpłynęłoby dobrze na styl.

Jak ćwiczyć daty na lekcjach?

Jeśli daty sprawiają problem nawet Polakom, nie możemy oczekiwać, że obcokrajowcy opanują je bez mrugnięcia okiem. Tak jak w przypadku innych zagadnień, tak i tutaj wprowadzamy je krok po kroku, co ułatwia uczniom sprawę i daje czas na „przetrawienie” nowych form. Nasi studenci najpierw poznają nazwy miesięcy (luty, maj, listopad), potem uczą się ich w miejscowniku (w lutym, w maju, w listopadzie), następnie dodajemy dzień i odróżniamy podawanie dzisiejszej daty od pytania „Kiedy?” (trzeci maja, ale trzeciego maja), a dopiero w końcowym etapie dodajemy rok.

DATY DZIENNE

Zwyczajowo ćwiczymy je, podając daty urodzin i imienin, ale też ważnych świąt i uroczystości w danym kraju. Gdy uczniowie dowiedzą się już, kiedy w Polsce obchodzimy Dzień Matki, andrzejki, a kiedy świętujemy Dzień Nauczyciela, możemy pokusić się o zapoznanie ich z tymi mniej typowymi świętami (Dniem Przytulania, Dniem bez Papierosa czy Dniem Kota). Niech uczniowie sami wymyślą oryginalne święto, jakie powinno zostać wpisane do kalendarza (Dzień Pokrzywdzonych przez Polską Gramatykę?) i zaplanują dla niego odpowiednią datę (a potem odpowiednio uargumentują swój wybór). W ćwiczeniu dat może nam też pomóc gry.

MÓJ KALENDARZ – uczniowie otrzymują kalendarz uzupełniony tylko w połowie. Ich zadanie polega na uzyskaniu informacji od drugiej osoby z pary i wpisaniu zaplanowanych aktywności do kalendarza, a następnie odnalezieniu takiej daty, która umożliwi obydwu osobom wspólny wypad w góry, wyjście do kina, udział w wieczorze panieńskim itp. (kalendarze można znaleźć w niedawno wydanych „Grach i zabawach 2” do podręcznika „Polski krok po kroku 2”).

WAŻNE DATY – uczniowie zapisują na małych karteczkach ważne dla nich daty, a zadaniem ich kolegów z pary jest odgadnięcie, co to za dzień. Może to rocznica ślubu, rozpoczęcie nowej pracy , a może urodziny ukochanego kota? Możemy też rozdać uczniom kalendarz zeszłego roku i poprosić ich o zaznaczenie ważnych wydarzeń takich jak podróż, przeprowadzka, zawarcie nowych znajomości, a następnie opisanie ich koledze z pary.

DATY ROCZNE

Te dają nam więcej możliwości do wyboru i naturalnie łączą się z przeszłością. Jest to dobry moment na zapoznanie uczniów z ważnymi wydarzeniami ze światowej i polskiej historii.

QUIZ – możemy przygotować dla uczniów konkurs na dopasowanie najważniejszych wydarzeń z historii świata (pierwszy lot na Księżyc, odkrycie Ameryki, pierwsza nowożytna olimpiada) do dat. Innym pomysłem jest odgadywanie, kiedy urodziły się ważne i znane wszystkim postaci (Leonardo da Vinci, Krzysztof Kolumb, Albert Einstein, ale też Myszka Miki, Smerfy czy Muminki). Quiz może przybrać formę teleturnieju lub rywalizacji par.

TROCHĘ HISTORII – w pierwszym etapie uczniowie losują ważne wydarzenie z historii Polski i muszą odczytać jego datę. W drugim etapie czytają datę, a zadaniem pozostałych uczniów jest odgadnięcie, co wtedy się wydarzyło (karty do ćwiczeń możecie również odnaleźć w „Grach i zabawach 2”). Uczniowie mogą dopasowywać fotografie ilustrujące ważne wydarzenia do osi czasu, uzupełniać kalendaria na podstawie tekstów czy odczytywać opisy wydarzeń z datami tak, by grupa odgadła, o jaki fakt lub postać historyczną chodzi.

Nie zapominajmy o tym, by daty ćwiczyć stale, nawet po dzwonku oznaczającym koniec lekcji, na przykład umawiając się na następne zajęcia, telefonując do fryzjera czy planując wspólne wyjście do kina.

A po więcej informacji na temat odczytywania i zapisu dat odsyłam tu:
https://sjp.pwn.pl/poradnia/szukaj/daty.html

Autor: Paulina Kuc

Dodał epolish w dniu 15-10-2019 · Opublikowano w kategorii Dla nauczyciela języka polskiego