Z powietrza czy na kolanie? O tym, jak (nie) uczyć sprawności pisania

Spośród wszystkich sprawności, jakich uczymy w trakcie kursu językowego, pisanie znajduje się na szarym końcu. Mówienie wiedzie prym na lekcjach, słuchanie i czytanie dzielnie je wspierają, a na pisanie zwykle nie starcza nam czasu i zadajemy je często na sam koniec „do domu”. Przypominamy sobie o nim, kiedy uczniowie przygotowują się do egzaminu, na którym jest jedną z części niezbędnych do zaliczenia całości. Wtedy zwykle okazuje się, że pisanie jest tą najbardziej zaniedbaną i jednocześnie najtrudniejszą sprawnością do opanowania.

PYTANIE 1. DLACZEGO WARTO UCZYĆ PISANIA?

Redagując tekst, używamy poznanej leksyki, nadając jej odpowiednią formę gramatyczną. To wtedy musimy zastanowić się nad strukturą zdania, szykiem i przełożyć wiedzę, którą nabyliśmy do tej pory na konkretną umiejętność. Można powiedzieć, że pisanie ugruntowuje poznane wiadomości, ale też rozwija pozostałe sprawności (szczególnie czytanie).

Pisanie daje nam czas: na zastanowienie się, przeanalizowanie, sprawdzenie słowa, którego nie pamiętamy. Jest to czas, którego nie mamy podczas mówienia. Dodatkowo do zapisanego tekstu możemy wrócić i go poprawić, ale też w wymierny sposób śledzić postępy, co daje i uczniowi, i nauczycielowi dużo satysfakcji.

W związku z powyższym – pisanie pozwala otworzyć się introwertykom. Osoby, które wstydzą się mówić o sobie, w pisanym tekście nabierają więcej śmiałości, by wyrazić siebie. Uczniowie, którzy stronią od zabierania głosu na zajęciach w obawie przed ośmieszeniem, wyrażając się w formie pisemnej kontrolują swoją wypowiedź i często jest to dla nich jedyna okazja do zaprezentowania się grupie i nauczycielowi.

Trudno wyobrazić sobie wykształconego człowieka władającego językiem obcym bez umiejętności pisania w tym języku. Brak tej umiejętności często uwiera osoby, które nauczyły się polskiego „ze słuchu” i stanowi motywację do uczestnictwa w kursie językowym.

Ostatni, ale nie najmniej ważny powód (chociaż najbardziej pragmatyczny) – pisanie pojawia się na każdym egzaminie, który ocenia poziom biegłości. Dzieje się tak dlatego, że w pisaniu nic się nie „ukryje” i przy jego pomocy można najłatwiej ocenić, jaką wiedzę i umiejętności uczeń już opanował, a nad czym jeszcze musi popracować.

PYTANIE 2. JAK NIE POWINNIŚMY UCZYĆ PISANIA?

Z braku doświadczenia i odpowiedniej wiedzy na temat tego, jak uczyć pisania, popełniamy sporo błędów.

1)Po pierwsze – zadajemy tekst do pisania bez żadnego wcześniejszego przygotowania na lekcji, czyli prosimy o „pisanie z powietrza”; ot, po prostu rzucamy temat i prosimy, by uczniowie „coś” napisali.

2)Po drugie – nie uczymy pisania etapami (o których przeczytacie poniżej).

3)Po trzecie – polecenia są nieprecyzyjne, niejasne:
a)nie mają umocowania w rzeczywistości (lepszą wersją instrukcji: „Napisz list do kolegi” jest:
„Napisz list do kolegi z grupy z prośbą o pożyczenie notatek”)
b) nie zawierają informacji o formie wypowiedzi i wymaganej długości (zamiast „Wakacje w mieście” – „Wakacje w mieście. Proszę napisać esej / sprawozdanie / ogłoszenie na 180 / 20 słów”)

4)Po czwarte – ograniczamy się do słownej instrukcji, a nie zapewniamy uczniom różnorodnych bodźców do pisania (tekstowych, wizualnych, a nawet dźwiękowych). Uczniowie mogą odpisywać na list, opisywać obrazki, relacjonować w tekście historię obrazkową czy dźwiękową, pisać list motywacyjny na podstawie ogłoszenia. Możemy też zorganizować specjalne wydarzenie, które będzie inspiracją do pisania – jeśli mamy tworzyć recenzję filmu, wybierzmy się wspólnie do kina; jeśli uczniowie będą opisywać przedmiot, poprośmy, by przynieśli z domu rzecz z jakiegoś powodu dla nich ważną lub wybierzmy się do muzeum.

PYTANIE 3. JAK W TAKIM RAZIE UCZYĆ?

Kiedy przygotowujemy uczniów do redagowania własnego tekstu, w pierwszej kolejności powinniśmy mieć jasno określoną formę wypowiedzi, której będziemy uczyć. Musimy zdecydować, czy wycieczkę, w której uczestniczyliśmy z grupą będziemy opisywać w formie sprawozdania, listu, pozdrowień, a może eseju?

W dalszej kolejności będziemy:

prezentować przykładową formę wypowiedzi i wyciągać wnioski na temat rządzących nią reguł (możemy też od reguł wyjść, by następnie przejść do przykładów)

na innych przykładach wykonywać różnorodne ćwiczenia (uzupełnianie luk charakterystycznymi wyrażeniami, zamiana form z liczby pojedynczej na mnogą, układanie tekstu w odpowiedniej kolejności, a nawet – naklejanie konkretnych elementów listu czy podania na kartkę, pisanie dyktanda, dopisywanie dalszego ciągu i wiele innych)

organizować burzę mózgów, która pozwoli uczniom zebrać słownictwo i struktury gramatyczne potrzebne do zajęcia się danym tematem; efektem pracy powinna być mapa myśli, gdzie wokół głównego tematu zebrane są luźno wszystkie pomysły, które następnie możemy grupować i poddawać selekcji

pisać na lekcji próbki tekstu w parach lub małych grupkach

analizować i omawiać je wspólnie z uczniami

zadawać tekst do napisania samodzielnie w domu
poprawiać i oceniać pierwszą wersję tekstu ucznia
polecać uczniowi wprowadzenie poprawek i napisanie drugiej wersji tekstu
jeszcze raz korygować i omawiać pracę
prosić o wprowadzenie kolejnych poprawek… aż do skutku!

PYTANIE 4. JAK (I CZY W OGÓLE) POPRAWIAĆ?

Dobrze, żeby każdy z nas stworzył swój własny system poprawy prac. Możemy używać symboli oznaczających konkretne błędy (np. gr. – błąd gramatyczny, st. – stylistyczny) lub stosować określone kolory, którymi zakreślamy jeden rodzaj błędu (np. niebieski – błąd leksykalny, czerwony – ortograficzny) i konsekwentnie je stosować w każdej pracy.

Na poziomie A1 i A2 powinniśmy poprawiać wszystkie błędy, natomiast począwszy od poziomu B1 pozwólmy uczniom na samodzielną poprawę prac.

Jak zwykle pamiętajmy, że humor uatrakcyjni tak trudne zajęcia jak warsztaty pisania. Uwolnijmy swoją kreatywność i twórzmy opisy nie tylko nauczyciela, ale np. Świętego Mikołaja czy Papy Smerfa, piszmy podania o dodatkową dawkę optymizmu na co dzień lub ratunek z opresji, a na swoje urodziny zaprośmy Królową Elżbietę.

Po więcej pomysłów na tematy prac pisemnych odsyłam do „Książki nauczyciela” autorstwa Joanny Stanek z serii „Polski krok po kroku 1”.

Źródła:

Seretny, E. Lipińska „ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego”, Kraków 2005.
E. Lipińska, „Pisanie – sprawność niezbędna w kształceniu językowym”, JOwS, 2016/02.

[http://jows.pl/artykuly/pisanie-%E2%80%93-sprawnosc-niezbedna-w-ksztalceniu-jezykowym]

Autor: Paulina Kuc

Dodał Paulina Kuc w dniu 23-07-2020 · Opublikowano w kategorii Dla nauczyciela języka polskiego