Czytanie w języku obcym

Dla większości ludzi czytanie to forma relaksu, odpoczynku po długim i ciężkim dniu pracy. To przyjemność, jaką fundujemy sobie, gdy chcemy pobyć sami ze sobą i odciąć się trochę od otaczającej nas rzeczywistości. Ale czytanie może być czymś więcej niż tylko przyjemnością. Jak dowodzą liczne badania czytanie tekstów obcojęzycznych ma niezwykle pozytywny wpływ na naukę języków obcych. Zapewnia bowiem czytelnikowi kontakt z językiem w dowolnym miejscu i czasie, zaznajamia go z kulturą danego kraju, a co więcej pozwala mu zobaczyć przyswajane wcześniej słownictwo i struktury gramatyczne w konkretnym kontekście. Teksty o odpowiednim poziomie trudności skutecznie stymulują naukę języka obcego. Aby uczeń odczuwał satysfakcję płynącą z czytania takiego tekstu i jednocześnie czuł się zmotywowany do dalszej nauki, niezrozumiałe treści powinny stanowić do 5% danego tekstu. Musimy pamiętać o tym, że czytanie w języku obcym przyspiesza rozwój słownictwa jedynie w sytuacji, gdy to słownictwo powtarza się w czytanych tekstach. Zbyt trudny tekst może jedynie zniechęcić do czytania i zamiast poczucia sukcesu wynikającego ze zrozumienia tego, co się przeczytało, zafundować gorzki smak porażki.

Teksty autentyczne a preparowane

Kiedy pracujemy na zajęciach z dialogami i innymi krótkimi, prostymi tekstami spotykamy się często z komentarzami ze strony naszych uczniów, że „normalni” ludzie tak nie mówią. Jest zapewne w tym trochę prawdy. Nasi uczniowie nie wiedzą jednak o tym, że sposób w jaki rozmawiają ze sobą wspomniani „normalni” ludzie, byłby zdecydowanie za trudny do zrozumienia dla osób, które dopiero zaczynają uczyć się języka. Ze względu na skomplikowane słownictwo czy różnorodność struktur gramatycznych, teksty autentyczne często działają demotywująco. Sprawdzają się one jedynie w przypadku bardziej zaawansowanych językowo uczniów. Takich, którzy opanowali już różne strategie radzenia sobie z trudnościami wynikającymi z niezrozumienia struktur leksykalno-gramatycznych. Teksty preparowane natomiast są zdecydowanie korzystniejsze do pracy na lekcji językowej czy w ramach pracy własnej po lekcji. Zawierają one bowiem ograniczone struktury gramatyczne i takie słownictwo, jakie chcielibyśmy, aby nasi uczniowie przyswoili. Są swego rodzaju wzmocnieniem dla treści, które pojawiają się na lekcji. Jeżeli nasi uczniowie są już bardziej doświadczonymi „czytelnikami”, warto wtedy sięgnąć po teksty uproszczone na wyższych poziomach oraz po teksty autentyczne.

Jak stać się biegłym czytelnikiem w języku obcym?

Po pierwsze czytać, czytać i jeszcze raz czytać ? Im częściej nasz uczeń będzie miał kontakt z tekstem, tym szybciej opanuje różne strategie czytania. Strategii tych uczymy stopniowo tak, aby w pewnym momencie kursu uczeń nabył umiejętność łączenie różnych strategii i używania ich w tym samym czasie. Warto zadbać o to, aby na lekcji pojawiły się aktywności mające na celu ćwiczenie konkretnych strategii czytania, jak choćby wyszukiwanie słów kluczowych, wskazywanie najważniejszych informacji, wyciąganie wniosków, selektywne czytanie, streszczanie czy ocenianie tekstów.

W książce Nauczanie języków obcych. Teoria, badania, praktyka, Tomasz Róg udzielił kilku wskazówek, które jego zdaniem ułatwią nauczycielom rozwijanie sprawności rozumienia tekstów pisanych. Najważniejsza, moim zdaniem, jest ta mówiąca o tym, że uczniowie powinni jak najczęściej mieć poczucie „sukcesu” (zrozumienia tekstu), bo to skutecznie zmotywuje ich do dalszego czytania.

Oto kilka innych, bardzo praktycznych rad Tomasza Roga:

Pytania do ćwiczeń powinny sprawdzać stopień zrozumienia tekstu. Konstrukcje pytań nie mogą być zbyt zbliżone do konstrukcji użytych w tekście. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że uczniowie naprawdę rozumieją tekst, a nie tylko podstawiają odpowiednie słowa z tekstu.
Należy zachęcać bardziej zaawansowanych językowo uczniów do interpretacji tekstu. Przygotowujmy pytania, na które nie ma tylko jednej konkretnej odpowiedzi. Używajmy pytań jako punktu wyjścia do dyskusji.
Zachęcajmy uczniów do przewidywania znaczenia słów zanim sięgną po słowniki.
Korzystajmy z technologii. Uczniowie mogą czytać różne teksty również na urządzeniach elektronicznych.
Wspierajmy czytanie krytyczne poprzez przedstawianie uczniom tekstów, które zawierają odmienne spojrzenia na ten sam problem.

Tomasz Róg zachęca również do zorganizowania biblioteczki klasowej z książkami dostosowanymi do konkretnych poziomów języka. Rekomenduje ponadto przygotowanie zestawu artykułów na przeróżne tematy tak, aby uczniowie mogli wybrać dla siebie jeden tekst i następnie podzielić się z nami swoimi przemyśleniami. Na wyższych poziomach zaawansowania dobrą opcją wydaje się być tzw. prasówka. Można ustalić z uczniami, że raz w tygodniu będą czytać wybrany przez siebie artykuł, a następnie streszczą jego treść na kolejnych zajęciach.

Co z głośnym czytaniem?

Mimo, iż bardzo popularne, czytanie na głos nie rozwija sprawności czytania. Uczniowie nie są bowiem w stanie skupić się na prawidłowej wymowie konkretnych wyrazów i jednocześnie starać się zrozumieć sens czytanego tekstu. Powoduje to narastanie frustracji u osoby czytającej tekst i znużenie u reszty grupy. Głośne czytanie może być dobrą formą samodzielnej pracy w domu. Warto je wtedy poprzedzić odsłuchaniem danego tekstu. O ile jest to oczywiście możliwe. Nauczyciel może wykorzystać głośne czytanie na zajęciach indywidualnych jako formę nauki poprawnej wymowy.

Podsumowując, czytanie tekstów w języku obcym bardzo pozytywnie wpływa na cały proces nauki języka obcego. Odpowiednie ćwiczenia i aktywności językowe związane z czytaniem szybko i skutecznie poszerzą słownictwo naszych uczniów, zaznajomią ich z różnymi aspektami kulturowymi oraz pozwolą nabrać pewności siebie w rozumieniu przyswajanego języka. Zachęcajmy zatem naszych uczniów, aby czytali jak najczęściej i jak najwięcej. Uczniom na najniższych poziomach warto zasugerować pracę z tekstami z serii Czytaj krok po kroku autorstwa Anny Stelmach. Z doświadczenia wiem, że świetnie sprawdzają się zarówno w pracy na lekcji, jak również jako forma zadania domowego.

Autor: Joanna Pasek