PRZYSŁOWIE PRAWDĘ CI POWIE! cz. 1

Nie wiem czy zauważyliście, ale tegoroczna zima „obeszła nas bokiem”. W większych miastach wspominamy tylko śnieżne epizody, a i temperatura był raczej dodatnia, co jeszcze kilkanaście lat temu wydawało się niemożliwe. W związku z tymi zawirowaniami pogody sięgnijmy do wiedzy ludowej i przekonajmy się, co może nas spotkać w kolejnych miesiącach, głównie zaś w marcu. Za inspirację posłużą nam przysłowia.

Powszechnie uważa się, że przysłowia są mądrością narodu, świadectwem jego obyczajów oraz wiedzy ludowej. Przysłowia wywodzą się z różnych dziedzin życia i kultury. Powstają anonimowo – jako zasada ogólna – i biorą swój początek z dawnych wierzeń, obyczajowości, zabobonów, obserwacji przyrodniczych, anegdot, praktyki różnych zawodów lub dowcipów. Ich cechą wspólną jest ich sens moralny – przysłowia są bowiem z zasady przestrogami, zakazami, nakazami i pouczeniami. Cechą przysłowia jest też jego powtarzalność. W polskich przysłowiach często odnajdujemy odbicie rolniczej kultury naszego kraju oraz ich związek z przyrodą i naturą.

Pierwszy zbiór przysłów polskich „Proverbiorum Polonicorum” skompilował, po łacinie i po polsku w 1618 r., Salomon Rysiński.

CYKL NATURY UKRYTY W PRZYSŁOWIACH

Należy pamiętać, że rytm życia dawnych mieszkańców Polski był zgodny z porami roku. Wierzenia ludowe dotyczące pogody, pór roku, świąt i poszczególnych miesięcy oparte często o wiedzę wynikającą z doświadczenia, zachowały się w wielu przysłowiach. Oto niektóre z nich:

Późna zima długo trzyma
Jedna jaskółka wiosny nie czyni
Wiosna to panna, lato matka, jesień wdowa, zima macocha.
Czerwiec mokry, zimny maj, gospodarzom pewny raj
Jak w Wigilię z dachu ciecze, zima długo się przewlecze.

Co ciekawe, często przysłowia dotyczące pogody i pór roku wiążą się z osobami świętych, którzy tego dnia obchodzą swoje święto. Święci w przysłowiach funkcjonują jako symbole określonego czasu i ważnych dla zbiorowości wydarzeń, takich jak zbieranie plonów, święta kościelne, nadejście wiosny itd.

Na świętego Grzegorza idą rzeki do morza (12 marca)
Od świętej Anki zimne poranki (26 lipiec)
Jaki dzień Bartłomieja, takiej jesieni nadzieja (24 sierpień)
Gdy na św. Barbarę gęś chodzi po lodzie, to Boże Narodzenie będzie po wodzie (4 grudzień)

PRZYSŁOWIA ZWIĄZANE Z MARCEM

Także każdy z miesięcy doczekał się swoich prawd wyrażonych w miesiącach. Przeczytajcie, jakie niespodzianki mogą spotkać nas w marcu:

„W marcu jak w garncu” – to najpopularniejsze marcowe przysłowie oznacza, że w marcu często możemy zaobserwować bardzo zmienną pogodę. Wszystko, jak w garnku, miesza się ze sobą – słońce, deszcz, śnieg, wiatr, a nawet burze.
„W marcu, gdy są grzmoty, urośnie zboże ponad płoty” – to dające nadzieję przysłowie oznacza, że gdy w marcu występują burze, to w lecie rolnicy będą zadowoleni ze swoich plonów.
„Czasami w marcu zetnie wodę w garncu” – to kolejne przysłowie z garnkiem oznacza, że czasami w marcu są bardzo niskie temperatury, często poniżej zera.
„Marzec, co z deszczem chadza, mokry czerwiec sprowadza” – w tym przysłowiu ukryta jest zapowiedź czerwcowych opadów, jeśli w marcu często pada deszcz.

Do polskich przysłów jeszcze wrócimy w kolejnym wpisie, bowiem w swej ludowej mądrości są wyjątkowo cennym kluczem do rozumienia polskiej kultury. Tymczasem mamy nadzieję, że marzec przyniesie nam wszystkim wiele pięknych i słonecznych dni, a jeśli zdarzą się wśród nich i te deszczowe, i te pochmurne, to tylko dlatego, że wiosna zbliża się do nas wielkimi krokami ale…od czasu do czasu robi sobie przerwę w swojej wędrówce.