Koniugacje na wesoło

Kiedy ktoś narzeka na trudność języka polskiego, zwykle ma na myśli przypadki i mnogość końcówek rzeczownika. Tymczasem nasz język bogaty jest nie tylko w deklinację, ale również w koniugację, którą także należy opanować, by skutecznie porozumiewać się po polsku. Przestraszonym uczniom może pomóc porównanie do puzzli lub pociągu: do podmiotu należy doczepić czasownik w odpowiedniej formie, który warunkuje następnie postać rzeczownika (jednego lub więcej). Czasownik jest w tym wypadku lokomotywą – bez niego zdanie nie istnieje, a nasz metaforyczny pociąg nie ruszy z miejsca.

Czy koniugacje sprawiają uczniom kłopot?

Nie da się ukryć, że tak się może zdarzyć, choć na ogół traktowane są przez nich łagodniej aniżeli formy przypadków. Powodem może być fakt, że w czasie teraźniejszym mamy tylko trzy grupy koniugacji oraz to, że w wielu najpopularniejszych językach również występują różne (choćby szczątkowe) formy koniugacyjne czasowników. Przy odpowiedniej liczbie ciekawych ćwiczeń uczniowie powinni szybko zapamiętać odmianę nowych słów.

O czym należy pamiętać przy wprowadzaniu i ćwiczeniu koniugacji?

Przy każdym nowym czasowniku powinniśmy podawać jego wzorzec odmiany, czyli dwie pierwsze formy: ja i ty.
Dobrze jest zbierać czasowniki w grupy o podobnym schemacie, np. brać + prać, studiować + kontaktować się + telefonować, pić + myć + bić itd.
Ćwiczyć zawsze i wszędzie, przy każdym możliwym temacie!

ĆWICZENIA NA ODMIANĘ CZASOWNIKÓW

Rzut kostką – uczniowie wybierają czasownik spośród propozycji nauczyciela wypisanych na tablicy, a następnie rzucają kostką. Liczbie oczek przyporządkowana jest odpowiednia osoba (1-ja, 2-ty, 3-on itd.). Zadaniem ucznia jest podanie właściwej formy zgodnej z liczbą wyrzuconych oczek (4 + mieszkać = my mieszkamy).
Walka o długopis – na ławce zostaje tylko jeden długopis i jedna kartka z notatnika. Nauczyciel na tablicy zapisuje kilka czasowników, które uczniowie będą odmieniać w zeszycie. Pierwsza osoba odmienia czasownik, podczas gdy druga rzuca kostką aż do momentu uzyskania sześciu oczek. Kiedy tylko uda jej się wyrzucić maksymalną liczbę, zabiera długopis piszącej osobie i kończy koniugację. W tym czasie kolejna osoba rzuca kostką i czeka na przejęcie długopisu. Osoba, której udało się dokończyć odmianę jednego czasownika, otrzymuje punkt.
Trzy kapelusze – nauczyciel przygotowuje kapelusze w trzech kolorach. Jeden kolor symbolizuje jedną koniugację (-m,-sz; -ę, -isz/-ysz lub –ę,-esz). Każdy z uczniów losuje i zakłada kapelusz. Nauczyciel podaje czasownik, a studenci w kapeluszach reprezentujących koniugację tego słowa wstają i odmieniają go przez osoby.

Wyścigi – w różnych miejscach sali przyklejamy nazwy trzech koniugacji, a pod nimi pusty plakat. Podajemy czasownik, a uczniowie muszą jak najszybciej ustawić się w odpowiednim miejscu. Pierwsza z osób zapisuje na kartce bezokolicznik, kolejna podaje formy pierwszej i drugiej osoby.
Na kogo wypadnie, na tego… – cała grupa stoi, a kolejni uczniowie odmieniają podany przez nauczyciela czasownik przez osoby. Ten, na kogo wypadła trzecia osoba liczby mnogiej siada i odpada z gry.

ĆWICZENIA Z WYKORZYSTANIEM KARTONIKÓW

Kto lubi? – jedna osoba losuje wypisany na karteczce czasownik w bezokoliczniku i zadaje pytanie całej grupie, np. Kto lubi czytać książki? lub Kto często gra w gry komputerowe? Osoby, które lubią daną aktywność (lub często ją wykonują) podnoszą rękę do góry, a uczeń zadający pytanie podsumowuje: Kasia, Ania i Maciek lubią czytać książki. Ja też lubię. Następne pytanie zadaje kolejna osoba.
Bitwa o butelkę – uczniowie dzielą się na dwie drużyny. Przedstawiciele drużyn siadają przy stole/ławce, na której stoi butelka z wodą. Nauczyciel lub jeden z pozostałych uczniów losuje kartonik z czasownikiem i odczytuje go głośno. Jeśli jedna z siedzących naprzeciwko siebie osób zna koniugację tego czasownika, łapie jak najszybciej za butelkę. Ten, kto wygrał pojedynek o wodę, musi podać odmianę wylosowanego słowa przez osoby.
Przesłuchanie – do wykonania ćwiczenia potrzebne są karteczki z wypisanymi przysłówkami częstotliwości (często, rzadko, nigdy…), które rozdajemy każdemu z uczniów, oraz karty z czasownikami. Grę najlepiej przeprowadzić w grupach trzyosobowych. Jedna osoba z grupy wyciąga czasownik i zadaje pytanie dwóm kolegom, np. Jak często robisz pracę domową z kolegą? Uczestnicy gry wyciągają ten przysłówek częstotliwości, który jest najbliższy prawdy. Osoba zadająca pytanie decyduje, kto jej zdaniem najmniej mija się z prawdą i pozwala temu uczestnikowi na odłożenie swojego przysłówka częstotliwości na bok. Następnie pytanie zadaje kolejna osoba. Wygrywa ten, kto jako pierwszy pozbył się wszystkich przysłówków (gra wraz z kartonikami z gotowymi propozycjami czasowników, np. oglądać horrory, telefonować do babci, śpiewać na ulicy znajduje się w „Podręczniku nauczyciela 1” w serii „POLSKI krok po kroku – junior”).

ĆWICZENIA Z WYKORZYSTANIEM ILUSTRACJI

Statki – jest to popularna gra, którą większość z nas pamięta z dzieciństwa. Zadanie polega na zatopieniu statków wroga, które ten rysuje w odpowiednich kratkach na planszy. U góry w kolejnych „kratkach” znajdują się czasowniki (np. robić, chcieć, oglądać…), a z boku osoby, przez które należy odmieniać słowo (ty, Maja i Olivia, Toru…). Jeżeli chcemy zatopić statek, zamiast podawać zwyczajowe hasło: A1, B2 itd., zadajemy pytanie: Czy ty robisz często pizzę? Czy Maja i Olivia chcą iść do kina? Jeżeli w danym polu znajduje się statek, partner odpowiada: Tak, często robię pizzę lub Nie, rzadko robię pizzę. Wygrywa ten, kto jako pierwszy odnalazł i zatopił statek przeciwnika.
Jak często to robisz? – uczniowie losują karteczki z rysunkami przedstawiającymi proste czynności (jeździć na nartach, słuchać muzyki, gotować), które wcześniej pojawiły się przy okazji wprowadzania słownictwa związanego z hobby. Losując je, zadają pytanie koledze: Jak często jeździsz na nartach? Jak często jeździ na nartach twoja siostra? Jak często jeździcie razem? Jak często jeżdżą twoi rodzice / przyjaciele? Dla urozmaicenia możemy przygotować drugi stos, na którym wypiszemy zaimki, imiona wszystkich osób z grupy, popularne postaci z bajek… Uczniowie muszą wówczas zadawać pytanie o te osoby.
Kolorowe czasowniki – kolorowanki odstresowują nawet dorosłych, dlaczego więc nie pozwolić naszym uczniom na chwilę oddechu od trudów odmiany? Możemy rozdać im planszę z rysunkiem, którego kształt wyłoni się dopiero po kolorowaniu. W danym polu znajduje się już odmieniony czasownik w jednej formie, np. gram, idziesz, liczą… Prosimy uczniów o pokolorowanie formy „ja” na zielono, „ty” na żółto, „on” na niebiesko…

Gotową planszę do tej gry, ale też inne pomoce i dodatkowe pomysły znajdziecie w podręcznikach nauczyciela wydanych w serii „POLSKI krok po kroku” dla dorosłych, a także w wersji „POLSKI krok po kroku junior” dla dzieci.

Autor: Paulina Kuc

Dodał epolish w dniu 19-12-2018 · Opublikowano w kategorii Dla nauczyciela języka polskiego