MARZEC MIESIĄCEM KOBIET – POZNAJCIE HISTORIĘ NAWOJKI

Powszechnie przyjmuje się, że marzec jest miesiącem kobiet. Oczywiście wszystko za sprawą
obchodzonego 8 marca Międzynarodowego Dnia Kobiet. Warto więc wykorzystać ten fakt
i przypomnieć historię pierwszej legendarnej studentki Akademii Krakowskiej, która stała się
symbolem kobiecej edukacji w naszym kraju. Mowa tu o Nawojce – kobiecie, której płeć nie
stanęła na przeszkodzie w realizacji wielkich marzeń.

DAWNO, DAWNO TEMU W ŚREDNIOWIECZNYM KRAKOWIE

Leszek Mazan i Mieczysław Czuma w swej książce pt. „Pępek świata nazywa się Kraków” piszą:
„Jesienią 1414 r. na studia w Akademii Krakowskiej zapisał się piętnastoletni Jakub, syn Dominika. Przybył z Gniezna. Po trzech latach zdemaskowano go jako dziewczynę. Nawojka – bo tak w rzeczywistości nazywał się Wielkopolanin – była pierwszą polską studentką.” Przyjmuje się, że Nawojka jest postacią na wpół legendarną, co oznacza, że jej historia ma kilka wariacji i różni się w zależności od lokalnego przekazu. Z każdej z nich maluje się jednak jeden i ten sam obraz – dziewczyny nieustępliwej i odważnie sięgającej po pragnienia. Miłość do nauki i podstawowe wykształcenie Nawojka otrzymała w domu, gdzie nauczyła się czytać i pisać po polsku i łacinie. Według jednego podania miała być córką burmistrza Dobrzynia nad Wisłą – według innych źródeł – córką rektora gnieźnieńskiej szkoły parafialnej. Niestety, na drodze jej dalszego kształcenia stało średniowieczne prawo zabraniające przyjmowania kobiet w poczet studentów. Nie widząc więc innego rozwiązania dziewczyna
posunęła się do podstępu, który pozwolił zrealizować jej plany. Legenda dobrzyńska głosi, iż Nawojka uciekła po kryjomu z Dobrzynia w dniu jej planowanego ślubu. Kiedy w 1417 roku po trzech latach studiów przygotowywała się do złożenia końcowych egzaminów bakalarskich, została zdemaskowana przez syna wójta z Gniezna, rozpoczynającego w tym czasie naukę w Akademii Krakowskiej.

Według innej wersji dziewczyna zachorowała i lekarz, który ją badał, ujawnił jej prawdziwą płeć. Istnieje też wersja
głosząca, iż Nawojka została zdemaskowana podczas polewania się wodą w dzień Lanego Poniedziałku, kiedy to spod mokrych szat wyłoniły się kobiece kształty. Wieść o buntowniczej studentce natychmiast obiegła Kraków, a Nawojka za oszustwo i złamanie prawa została postawiona przed sądem biskupim. Przypomnijmy, że karą która
czekała ją w przypadku odkrycia jej prawdziwej płci, była śmierć przez spalenie na stosie. Na szczęście egzekucja nie została wykonana ze względu na imponujące osiągniecia Nawojki i słynne wyznanie, że swój grzech popełniła kierując się czystą miłością do ksiąg i nauki. Kara śmierci zamieniona została na dożywotnią pokutę w klasztorze, gdzie w późniejszym czasie Nawojka objęła prowadzenie szkółki nowicjatu, w której uczyła inne siostry pisania i czytania. Inna wersja legendy o Nawojce, do której przychyla się Aleksandra Maluda, autorka powieści „Podwójne życie Nawojki” głosi, iż Nawojka była bliźniaczą siostrą Jakuba. W przeciwieństwie do dziewczyny Jakuba nie interesowała nauka i ponoć nie miał problemu z tym, że Nawojka „podkrada jego męską tożsamość” i jako on zapisała się na krakowską uczelnię.

NAWOJKA KIEDYŚ I DZIŚ

Współcześnie historia odważnej i sprytnej studentki jest niezwykle popularna i przekazywana kolejnym pokoleniom krakowskich żaków. Na cześć tej postaci zdecydowano się nazwać jej imieniem pierwszy żeński akademik Uniwersytetu Jagiellońskiego przy ul Reymonta 11, który powstał w 1929 roku. W Krakowie znajdziemy także ulicę Nawojki, na przedłużeniu ulicy Czarnowiejskiej. W 1900 roku na łamach „Słowa Polskiego” buntownicza Nawojka została okrzyknięta „pierwszą polską emancypantką”. Obecnie możemy śmiało powiedzieć, że jest wzorem kobiecej konsekwencji i postacią, która udowodniła współczesnemu sobie światu, że słowo „NIEMOŻLIWE” nie istnieje.

Dom studencki „Nawojka” w Krakowie

Sytuacja kobiet na uczelniach zaczęła zmieniać się ponad czterysta lat później. Od lat 60. XIX wieku kobiety oficjalnie mogły wstępować na uniwersytety w Szwajcarii i Francji. Co ciekawe, w obydwu tych krajach studiowały niemal wyłącznie cudzoziemki, najwięcej Rosjanek i Polek. Ciekawi mnie czy nasze prababki przekazywały sobie historię dzielnej Nawojki i jej brawurowy plan…